Waarom integrale benadering van integriteit topprioriteit is voor lokale overheden
Zeven redenen waarom een integrale benadering van integriteit topprioriteit is voor lokale overheden.
De Nederlandse overheid en in het bijzonder gemeenten weten bijna wekelijks de aandacht van de media op zich te vestigen als het gaat om integriteitskwesties. Deze zaken beperken zich vaak niet alleen tot bestuurders maar raken ook de ambtelijke organisatie. De reactie van de overheid zelf is vaak vluchten in beleid; nota’s onderzoeken en handreikingen. Papier is geen praktijk en dus blijkt die aanpak in de meeste gevallen weinig effect te hebben. Een integrale benadering is op zijn plaats maar dat is geen sinecure, of toch wel? In deze blog behandel ik 7 redenen waarom lokale overheden integriteit integraal zouden moeten benaderen. In een volgende blog ga ik in op de integriteitsrisico’s die daarmee samenhangen.
Door Bart Suers
Integriteitsbeleid is van cruciaal belang voor gemeenten en vaak een last of beladen onderwerp. Dat komt natuurlijk enerzijds omdat integriteit moeilijk zichtbaar en grijpbaar is. We noemen het dan ook een “soft control” als we praten over de interne beheersing van de organisatie. Het gaat vooral om houding en gedrag van medewerkers en bestuurders. Integriteitsbeheersing is daardoor dus onlosmakelijk verweven met alles wat er in de organisatie gebeurt. Het beheersen van houding en gedrag van collega’s beperkt zich tot het nemen van preventieve en repressieve maatregelen, maar beperkt zich niet tot HR-beleid zoals vaak wordt gedacht. Het raakt de bedrijfsvoering, de dienstverlening maar ook de besluitvorming in alle geledingen van de organisatie. Ik benoem een aantal argumenten om integriteit vooral als integraal beheersingsthema te benaderen.
Zeven redenen waarom lokale overheden integriteit integraal zouden moeten benaderen:
1. Behouden of groei van het maatschappelijk vertrouwen
Oké, dat lijkt een open deur maar achter de deur van het gemeentehuis is maatschappelijk vertrouwen helaas niet altijd vanzelfsprekend. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het beheer van openbare middelen en het leveren van essentiële diensten aan inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Integriteitsbeleid zorgt ervoor dat bestuurders en ambtenaren een referentiekader hebben voor ethisch handelen. Dit referentiekader biedt duidelijke richtlijnen om in situaties op gelijke wijze eerlijk om te kunnen gaan met publieke middelen, waardoor het vertrouwen in de overheid wordt versterkt.
2. Voorkomen van misbruik
Integriteitsbeleid legt duidelijke regels en richtlijnen vast om misbruik van macht, positie of middelen te voorkomen. De kans op corruptie, fraude en andere vormen van machtsmisbruik binnen de gemeentelijke organisatie wordt hierdoor verkleind. Hieruit blijkt dus ook dat integriteitsbeleid niet enkel een “HR-dingetje” is, zoals ik vaak hoor. Integriteit vraagt om een integrale aanpak omdat het is verweven in alle gemeentelijke bedrijfsprocessen. Het gaat over hoe te handelen bij de uitvoering van taken, het nemen van verantwoordelijkheid en het afleggen van verantwoording over het eigen handelen door elke ambtenaar of bestuurder.
3. Transparantie en voldoen aan verantwoordingsplicht
Een integrale benadering van integriteit bevordert transparantie in het functioneren van de gemeentelijke organisatie. Er ontstaat een referentiekader waarin bestuurders en ambtenaren worden aangemoedigd om open en eerlijk te communiceren over hun handelingen en beslissingen. Met elkaar spreken vanuit een gemeenschappelijk kader geeft inzicht in wat goed gaat en wat beter kan. Het referentiekader vereenvoudigt daardoor direct de verantwoording van het handelen van bestuurders en ambtenaren richting de samenleving.
4. Bescherming van gegevens en privacy
Een gemeente is een complexe organisatie waarin veel kennis wordt gedeeld in informatierijke processen. Er worden dus ook vaak gevoelige persoonlijke gegevens van inwoners beheerd en gedeeld. Door integriteit als integraal beheersingsvraagstuk te benaderen kunnen deze gegevens op een veilige en verantwoorde manier worden behandeld, wat de privacy van burgers beschermt. Deze aanpak vereist afstemming tussen en samenwerking met de diverse proceseigenaren in de 1e lijns organisatie maar ook met de privacy officer, CISO en HR-functionaris.
5. Positieve werkcultuur
Door integriteit aan te merken als integraal intern beheersingsvraagstuk kan er binnen de volledige organisatie gewerkt worden aan het creëren en borgen van een positieve werkomgeving waarin medewerkers zich gesteund voelen om ethisch te handelen. Deze visie en aanpak moedigen een cultuur van eerlijkheid, respect en verantwoordelijkheid aan, wat de werktevredenheid, betrokkenheid en productiviteit ten goede komt. Ook leidt dit tot zichtbare gedragsverandering bij medewerkers die zich veilig voelen om met ideeën te komen die in het algemeen belang van de organisatie zijn.
6. Voorkomen van belangenconflicten
Gemeenten en gemeenschappelijke regelingen worden vrijwel altijd geconfronteerd met lastige maatschappelijke vraagstukken en uitdagingen. Dat zorgt ervoor dat bestuurders en ambtenaren soms te maken krijgen met belangenconflicten, waarbij hun persoonlijke belangen in strijd kunnen zijn met hun professionele verplichtingen. Wanneer integriteit als integraal intern beheersingsvraagstuk wordt beschouwd, ontstaat er in de gehele organisatie een overzichtelijk en gelijk speelveld om dergelijke conflicten te identificeren en op een transparante manier aan te pakken.
7. Verbeteren imago en reputatie
Een integrale benadering van integriteit als onderdeel van een interne beheersingsaanpak voorkomt media-aandacht over integriteitskwesties. Hierdoor leidt de aanpak uiteindelijk tot een beter imago, een positievere reputatie en het vertrouwen in het functioneren van de gemeente groeit. Ook wordt de organisatie aantrekkelijker voor investeerders, bedrijven en potentiële nieuwe bewoners, wat de lokale economie en ontwikkeling kan stimuleren. Op die manier kan de integrale benadering van integriteit ook zorgen voor een positief onderscheidend vermogen om nieuwe medewerkers te werven of bestaande medewerkers te binden. Niet onbelangrijk in deze tijd van schaarste aan kennis en krapte op de arbeidsmarkt
Conclusie: bevorderen van een eerlijke, transparante, verantwoordelijke en ethische organisatiecultuur
Conclusie is dat integriteit als thema bij integrale interne beheersing van essentieel belang is voor gemeenten en gemeenschappelijke regelingen. Deze aanpak helpt bij het bevorderen van een eerlijke, transparante, verantwoordelijke en ethische organisatiecultuur, wat uiteindelijk de gemeenschap als geheel ten goede komt. Over dit onderwerp delen we graag onze kennis en ervaringen. Key2Control biedt een management control systeem waarmee gemeenten en gemeenschappelijke regelingen integriteit als integraal intern beheersingsvraagstuk kunnen oppakken op gestandaardiseerde wijze. Dat leidt tot snel inzicht en aantoonbaar resultaat.
Webinar integriteit
Op 7 september geven we een webinar over grip op integriteit.
Meer informatie of direct aanmelden voor het webinar >>
Meer weten?
Bekijk onze oplossingen.
We zijn ervan overtuigd dat een persoonlijk gesprek altijd toegevoegde waarde biedt. Neem gerust contact op voor een vrijblijvende kennismaking.
